|
11. ΚΑΣΤΡΟ ΚΕΡΥΝΕΙΑΣ
Κάστρο Κερύνειας
Το κάστρο στην κατεχόμενη Κερύνεια πρέπει να υπήρχε μαζί με την εντός των τειχών πόλη της Κερύνειας κατά την περίοδο των πρώτων Αραβικών επιδρομών στα μέσα του 7ου αι. μ. Χ. Από το Βυζαντινό κάστρο σώζονται διάφορα τμήματα στην αυλή και αλλού, που είχαν ενσωματωθεί στις επεκτάσεις των Λουζινιανών. Είναι σε αυτό το Πρωτοβυζαντινό κάστρο που έστειλε την οικογένεια και τους θησαυρούς του ο Ισαάκιος Κομνηνός κατά την εκστρατεία του Ριχάρδου Λεοντόκαρδου το 1191. Διατηρείται στο κάστρο Βυζαντινό Παρεκκλήσι που είναι κτίριο του 12ου αι με τρούλο (συντηρημένος) στηριζόμενος σε τέσσερις μαρμάρινους κίονες οι οποίοι μαζί με τα κιονόκρανά τους, πρέπει να ανήκαν σε πρωιμότερο κτίριο. Στο χώρο του παρεκκλησιού πιθανόν να υπήρχε παλιότερη Πρωτοβυζαντινή βασιλική. Το παρεκκλήσι, το οποίο βρίσκεται εκτός του κυρίου συγκροτήματος του κάστρου πιθανόν να λειτουργούσε και κατά την περίοδο των Λουζινιάν, εξυπηρετώντας τις λατρευτικές ανάγκες της Ορθόδοξης κοινότητας.
Κάστρο Κερύνειας: Βυζαντινή
βασιλική
Στα τέλη του 13ου αι το Κάστρο έτυχε μεγάλων διαρρυθμίσεων και επεκτάσεων. Κατά την εποχή των Λουζινιάν το κάστρο απέκτησε ορθογώνια κάτοψη με τετράγωνους πύργους στις γωνίες (σήμερα σώζονται δύο πύργοι). Τα διάφορα κτίρια ήταν κτισμένα κατά μήκος των τεσσάρων εσωτερικών πλευρών του κάστρου του οποίου η είσοδος βρισκόταν στο δυτικό τοίχο. Τότε είναι που ξανακτίστηκαν η βόρεια και η ανατολική πτέρυγα και προστέθηκε ένα μεγάλο τείχος στα νότια. Τα τμήματα που χρονολογούνται στη φράγκικη περίοδο σώζονται κυρίως στη δυτική και την ανατολική πτέρυγα. Το κτίσμα της εισόδου είναι του 14ου αι και πιθανόν να αντικατέστησε το αρχικό Βυζαντινό. Αποτελείται από μια μόνο πύλη η οποία όμως είναι ενισχυμένη με κιγκλίδωμα. Το οικόσημα που βρίσκονται πάνω από την πύλη είναι μεσαιωνικά αλλά είναι σε δεύτερη χρήση. Στην περιοχή αυτή βρίσκεται και ο τάφος του Sadik Pasha, διοικητή του Οθωμανικού ναυτικού, ο οποίος πέθανε το Σεπτέμβριο του 1570 κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κατάκτησης.
Κάστρο Κερύνειας: Πύλη εισόδου
Στο ισόγειο της δυτικής πτέρυγας υπάρχουν μακρόστενες θολωτές αίθουσες οι οποίες πιθανόν να χρησιμοποιούνταν από τους Λουζινιάν ως φυλακές. Στον όροφο διατηρείται μεγάλη αίθουσα με τέσσερα σταυροθόλια, χωρισμένα με εγκάρσια τόξα και πάνω από την αίθουσα αυτή υπήρχε και δεύτερος όροφος (σώζονται μόνο τα ίχνη του) όπου πρέπει να υπήρχαν τα βασιλικά διαμερίσματα.
Στην ανατολική πτέρυγα υπάρχουν διώροφα κτίσματα με δύο θολωτές δεξαμενές στο υπόγειο. Στο ισόγειο βρίσκονται οι αποθηκευτικοί χώροι ενώ στον όροφο ήταν τα ψηλά θολωτά διαμερίσματα που αποτελούν τους μόνους οικιστικούς χώρους που διατηρούνται σήμερα. Διατηρείται ο βόρειος εξωτερικός τοίχος της φράγκικης φάσης με πολεμίστρες, όπως επίσης και ο βορειοανατολικός πεταλόσχημος πύργος που περιλαμβάνει διώροφους θολωτούς χώρους.
Από την εποχή των Λουζινιάν επίσης διατηρείται στη βορειοδυτική γωνία του κάστρου ένας τετράγωνος πύργος ο οποίος διατηρεί τμήματα του Βυζαντινού πύργου.
Κατά την εισβολή των Γενουατών, όταν καταλήφθηκε η Αμμόχωστος και λεηλατήθηκε η Λευκωσία, οι Γενουάτες κατέβαλαν μεγάλη προσπάθεια να καταλάβουν το κάστρο χωρίς όμως να πετύχουν το στόχο τους.
Κάστρο Κερύνειας: Αεροφωτογραφία
Κατά την Ενετική περίοδο (1489 – 1570/71) το κάστρο προσαρμόστηκε για να ανταπεξέλθει στις νέες πολεμικές μεθόδους όπως για παράδειγμα στη χρήση κανονιών. Το 1544 ξανακτίστηκε το δυτικό τείχος και προστέθηκαν τεράστιοι πύργοι με μεγάλο αριθμό πυροβολείων. Το 1560 κτίστηκε μεγάλος ορθογώνιος προμαχώνας στη νοτιοδυτική γωνία και περιλαμβάνει στο εσωτερικό του, σε τρία επίπεδα, κεντρικές αίθουσες που επικοινωνούν με οπλαποθήκες. Επίσης οι Βενετοί έκαναν μεγάλες επιχώσεις κατά μήκος του νότιου τείχους, για να δημιουργηθεί πλατιά έπαλξη. Όμως οι Βενετοί, γνωρίζοντας ότι η Κύπρος επρόκειτο να δεχτεί επίθεση από τους Οθωμανούς, και ενώ είχαν ετοιμάσει σχέδια για νέες τροποποιήσεις, δεν τις πραγματοποίησαν ποτέ αφού στις 14 Σεπτεμβρίου 1570 παρέδωσαν το κάστρο στον Οθωμανό διοικητή χωρίς να προβάλουν αντίσταση.
Στα χρόνια της Οθωμανικής κατάκτησης το κάστρο το χρησιμοποιούσε το οθωμανικό στρατιωτικό απόσπασμα που στάθμευε στην πόλη και οι υπόλοιποι Οθωμανοί που εγκαταστάθηκαν εκεί για περισσότερη ασφάλεια.
Με το πέρασμα του νησιού στους Βρετανούς το κάστρο χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως φυλακή και έπειτα, μέχρι το 1950 ως κέντρο εκπαίδευσης της αστυνομίας. Το 1950 υπήχθη στη δικαιοδοσία του Τμήματος Αρχαιοτήτων ως Αρχαίο Μνημείο και τότε ξεκίνησε και η συντήρησή του. Το 1955 όμως χρησιμοποιήθηκε ξανά από τις βρετανικές δυνάμεις ασφαλείας ως κρατητήριο μελών της ΕΟΚΑ. Το 1959 παραδόθηκε και πάλι στο Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου.
Κάστρο Κερύνειας: Σχέδιο κάτοψης
Το Καράβι της Κερύνειας
Αρχαίο καράβι Κερύνειας:
Συντήρηση. (Φωτο.: National Geographic)
Το αρχαίο αυτό ναυάγιο εντόπισε το 1965 έξω από το λιμάνι της Κερύνειας και σε βάθος 30 περίπου μέτρων ο δύτης Ανδρέας Καριόλου. Το 1967, μετά από πρόσκληση του Τμήματος Αρχαιοτήτων κατέφθασε στην Κύπρο μια διεθνής επιστημονική ομάδα με ειδίκευση στην ενάλια αρχαιολογία. Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο Michael Katzev από το πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας (Η.Π.Α.). Η αποστολή χρειάστηκε πέντε περίπου χρόνια για να καταφέρει να ανελκύσει και να συντηρήσει το ναυάγιο. Το σκάφος συναρμολογήθηκε στο κάστρο της τουρκοκρατούμενης σήμερα Κερύνειας, όπου και βρίσκεται μέχρι σήμερα. Επικεφαλής των εργασιών συναρμολόγησης ήταν ο καθηγητής Richard Steffy, ειδικός απεσταλμένος της UNESCO προς το Τμήμα Αρχαιοτήτων.
Αρχαίο καράβι Κερύνειας:
Συναρμολόγηση. (Φωτο.: National Geographic)
Το αρχαίο καράβι είχε μήκος 14,75 μέτρα και πλάτος 4,30 μέτρα και ταξίδευε από τα νησιά του Αιγαίου ή τα παράλια της Ιωνίας και έφτανε μέχρι την Κύπρο και πιθανόν και τη Συρία. Το καράβι ταξίδευε στα μέσα του 4ου αι. π. Χ. περίπου, κατά την εποχή δηλαδή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του.
Η μοναδικότητα του καραβιού της Κερύνειας έγκειται στο ότι είναι ίσως το καλύτερα διατηρημένο καράβι του τέλους της κλασικής περιόδου του ελληνικού πολιτισμού που έχει βρεθεί. Κάτω από το φορτίο των αμφορέων και το προστατευτικό στρώμα της άμμου, διατηρήθηκε το 75% του ξύλινου σκαριού του εμπορικού αυτού καραβιού. Έχουν διατηρηθεί στοιχεία όπως: η καρένα, το πέτσωμα, οι σκαρμοί, η μολυβένια επένδυση κ.ά., που προσφέρουν ανεκτίμητες πληροφορίες σχετικές με τη ναυπηγική κατά την αρχαιότητα.
Από τα σκεύη φαγητού που βρέθηκαν στο αρχαίο ναυάγια (4 μικρά πιάτα, 4 ‘κάνθαροι’ για πόση νερού, 4 δοχεία λαδιού και απομεινάρια από 4 ξύλινα κουτάλια) φαίνεται ότι το καράβι είχε πλήρωμα τεσσάρων ατόμων. Το καράβι ήταν εμπορικό και όταν βούλιαξε κουβαλούσε 404 οξυπύθμενους αμφορείς (Ροδιακοί και Σαμιακοί), κάποιοι από τους οποίους έφεραν σφραγίδες. Επίσης μετέφερε και 29 μυλόπετρες κατασκευασμένες από Αιγιακό ηφαιστειογενές πέτρωμα (από Κω, Νίσυρο κτλ). Οι πέτρες αυτές πιθανόν να χρησιμοποιήθηκαν σαν σαβούρα. Βρέθηκαν επίσης μολύβδινα βαρίδια για δίχτυα, σωροί μόλυβδου και σιδήρου που χρησιμοποιούνταν για επιδιορθώσεις, ένας ξύλινος κόπανος, οκτώ μύτες ακοντίων, επτά χάλκινα νομίσματα (μόνο δύο ήταν δυνατόν να χρονολογηθούν και ανήκουν στην ελληνιστική περίοδο (το ένα 316 – 301 π. Χ. και το άλλο 306 – 294 π. Χ).
Επιπλέον βρέθηκαν υπολείμματα τροφών όπως: 1 κομμάτι σκόρδο, 18 κουκούτσια ελιάς και 14,760 σπόροι σύκου. Μέσα στους αμφορείς βρέθηκαν εξαιρετικά καλά διατηρημένα 10.000 αμύγδαλα που με εργαστηριακή ανάλυση (με τη μέθοδο του «άνθρακα 14») φαίνεται να μαζεύτηκαν το 288± 62 π. Χ. ενώ ύστερα από αναλύσεις της ξυλείας του καραβιού ξέρουμε ότι τα δέντρα είχαν κοπεί γύρω στο 388 π. Χ, δηλαδή 100 χρόνια νωρίτερα.
Το 1982 εξαγγέλθηκε από το Ελληνικό Ινστιτούτο Προστασίας Ναυτικής Παράδοσης (Ε.Ι.Π.Ν.Π) η απόφαση να κατασκευαστεί πιστό ομοίωμα του αρχαίου καραβιού της Κερύνειας με στόχο τόσο να διατηρηθεί η ελληνική ναυτική παράδοση, όσο και να μελετηθεί η ναυσιπλοΐα και η ναυπηγική των αρχαίων Ελλήνων. Η ναυπήγηση του «Κερύνεια ΙΙ» κράτησε περίπου 32 μήνες και έγινε με τη βοήθεια του Ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού και με εισφορές του Ναυτικού Ομίλου Κερύνειας και ιδιωτών από Ελλάδα και Κύπρο. Στις 6 Σεπτεμβρίου 1986 το «Κερύνεια ΙΙ» μαζί με τετραμελές εναλλασσόμενο πλήρωμα σάλπαρε από τον Πειραιά για την Κύπρο και στις 2 Οκτωβρίου μπήκε πανηγυρικά στο λιμάνι της Πάφου.
Αρχαίο ναυάγιο Κερύνειας
(Φωτο.: National Geographic)
|