Είναι με μεγάλη χαρά που βρίσκομαι σήμερα μαζί σας για να μοιραστώ τις σκέψεις μου για το πού βρισκόμαστε σήμερα, σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο στα θέματα ισότητας των φύλων. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τη Γυναικεία Οργάνωση του Δημοκρατικού Κόμματος και ιδιαίτερα την Πρόεδρο της ΓΟΔΗΚ φίλη Ευρωβουλευτή Αντιγόνη Παπαδοπούλου για την ευγενική της πρόσκληση αλλά και για την πρωτοβουλία να διοργανώσουν τη σημερινή εκδήλωση τιμής για τα επιτεύγματα της γυναίκας, αλλά και προβληματισμού για το πού βρισκόμαστε και πού στοχεύουμε.
Όταν αγωνιζόμαστε για τα δικαιώματα των γυναικών δεν κάνουμε τίποτα περισσότερο από του να υπερασπιζόμαστε απλά τις αρχές και αξίες της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας. Γιατί τι άλλο μπορεί να είναι παρά υπεράσπιση της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας ο αγώνας για να αποκτήσει το 50% του πληθυσμού της γης τα δικαιώματα του και να συμμετέχει ενεργά σε όλες τις πτυχές της ζωής της κοινωνίας;
Και όμως, παρά το ότι έχουν γίνει πολλά τις τελευταίες δεκαετίες, μέσα από τέσσερεις Παγκόσμιες Διασκέψεις για τα δικαιώματα της Γυναίκας και ισάριθμα Προγράμματα Δράσης, ο στόχος για την πλήρη ισότητα των φύλων παραμένει ακόμα ανεκπλήρωτος. Βρισκόμαστε ήδη στην Τρίτη χιλιετία και ακόμα αγωνιζόμαστε για την εκπλήρωση του αυταπόδεικτου στόχου της πλήρους ισότητας των φύλων. Είναι πραγματικά απογοητευτικό και αποκαρδιωτικό το γεγονός ότι ακόμα χρειαζόμαστε επετειακές μέρες για να μας θυμίζουν ότι οι γυναίκες συνεχίζουν ακόμα να υφίστανται διακρίσεις σε πολλά μέρη του κόσμου και ότι οι γυναίκες σε ηγετικές θέσεις και θέσεις λήψεως αποφάσεων, δυστυχώς παραμένουν μια πολύ μικρή μειονότητα σε παγκόσμια κλίμακα.
Για να μπορέσουμε να συνειδητοποιήσουμε καλύτερα το πρόβλημα στην παγκόσμια του διάσταση, θα σας παρουσιάσω κάποια δεδομένα που θα μας βοηθήσουν, πιστεύω, να αναγνωρίσουμε εκείνους τους τομείς που η ισότητα των φύλων και η θέση των γυναικών και των κοριτσιών στον κόσμο έχει παρουσιάσει πρόοδο, αλλά κυρίως εκείνους τους τομείς που οι έντονες ανισότητες προκαλούν ακόμα βαθειά ανησυχία σε παγκόσμια κλίμακα.
Τα δεδομένα προέρχονται από την έκδοση των Ηνωμένων Εθνών «Οι Γυναίκες του Κόσμου 2010» και ενώ δείχνουν ότι έχει παρατηρηθεί αρκετή πρόοδος σε ορισμένους τομείς, όπως στην εγγραφή των κοριτσιών στα σχολεία, στον τομέα της υγείας και στην συμμετοχή στην απασχόληση και την οικονομία, η έκθεση επισημαίνει ότι παραμένουν πολλά ακόμα να γίνουν για να κλείσει το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων σε κρίσιμους τομείς όπως η συμμετοχή στην πολιτική ζωή και στη λήψη αποφάσεων και η βία εναντίον των γυναικών.
Ας δούμε όμως ορισμένα από τα στατιστικά αυτά στοιχεία που θα μας δώσουν την εικόνα του πού βρίσκεται σήμερα το θέμα της ισότητας των φύλων σε παγκόσμια κλίμακα και όχι μόνο μέσα από τα στενά όρια της δικής μας χώρας.
Πρώτα ας δούμε τα στοιχεία για την εκπαίδευση:
· Το ποσοστό του αλφαβητισμού μεταξύ των νέων παγκόσμια έχει αυξηθεί στα 89%, ενώ το χάρμα μεταξύ των φύλων έχει μειωθεί στις 5 εκατοστιαίες μονάδες.
· Το χάσμα μεταξύ του ποσοστού ένταξης κοριτσιών και αγοριών στην δημοτική εκπαίδευση έχει κλείσει στις περισσότερες χώρες, όμως σε ορισμένες ο στόχος της πλήρους ισότητας στον τομέα αυτό παραμένει ακόμα απόμακρος.
· Όσο αφορά τη συμμετοχή των δύο φύλων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, η υπεροχή των ανδρών φοιτητών έχει ανατραπεί παγκόσμια και οι όποιες διαφορές παρατηρούνται καταδεικνύουν αριθμητική υπεροχή των γυναικών φοιτητριών, εκτός από τις περιοχές της Υποσαχάριας Αφρικής και της Νότιας και Δυτικής Ασίας.
· Τα δύο τρίτα από τα 774 εκατομμύρια των ενηλίκων αναλφάβητων στον κόσμο είναι γυναίκες- το ίδιο ποσοστό που υπήρχε τα τελευταία 20 χρόνια.
· 72 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας 6-12 ετών δεν παρακολουθούν σχολείο, από τα οποία πάνω από 39 εκατομμύρια ή 54 % είναι κορίτσια.
· Οι γυναίκες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση συνεχίζουν να μην αντιπροσωπεύονται ικανοποιητικά στους κλάδους των επιστημών και της μηχανικής, ενώ υπερέχουν σε αριθμούς στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας, των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών και των τεχνών.
· Παγκόσμια, οι γυναίκες αποτελούν λίγο περισσότερο από το ένα τέταρτο όλων των επιστημόνων ερευνητών, ποσοστό που καταδεικνύει μια σημαντική αύξηση αλλά πολύ απέχει από την πλήρη ισοτιμία.
Όσο αφορά την Βία Εναντίον των Γυναικών τα στατιστικά στοιχεία είναι ακόμα πιο αποθαρρυντικά:
· Η βία εναντίον των γυναικών αποτελεί ένα οικουμενικό φαινόμενο.
· Οι γυναίκες υπόκεινται σε διάφορες μορφές βίας, όπως η φυσική βία, η σεξουαλική, η ψυχολογική και η οικονομική βία , τόσο μέσα όσο και έξω από την οικογένεια. Το ποσοστό των γυναικών που έχει υποστεί φυσική βία κατά τη διάρκεια της ζωής τους κυμαίνεται από 12% στην Κίνα μέχρι 59% στην Ζάμπια. Αναπτυγμένες χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία και η Αυστραλία έχουν αρκετά ψηλά ποσοστά, όπως σχεδόν 40% όσο αφορά τις δύο πρώτες και 50% για την Αυστραλία.
· Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας έχει υπολογίσει ότι περισσότερο από το 43 % των ατόμων που είναι θύματα διασυνοριακής εμπορίας προσώπων, χρησιμοποιούνται για σεξουαλική εκμετάλλευση, από τα οποία το 98% είναι γυναίκες και κορίτσια.
· Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων, η πιο απάνθρωπη και επικίνδυνη μαζική διαιώνιση της βίας εναντίον των γυναικών, παρουσιάζει μια ελάχιστη μείωση. Όμως σε πολλές χώρες το ποσοστό των γυναικών ηλικίας 15-49 ετών που υπέστησαν ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων παραμένει εξαιρετικά υψηλό και σε μερικές περιπτώσεις, όπως στην Αίγυπτο, την Ερυθραία και την Γουινέα φτάνει σχεδόν στο 100%. Αξίζει να σημειωθεί ότι 100 έως 140 περίπου εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια που ζουν σήμερα, έχουν υποστεί την φρικιαστική αυτή πρακτική και κάθε χρόνο 4 περίπου εκατομμύρια είναι εκτεθειμένα στον κίνδυνο.
Όσο αφορά την εργασία:
· Παγκόσμια, η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας παραμένει σταθερή τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Το χάσμα των φύλων στην απασχόληση παραμένει σημαντικό σε όλες τις ηλικίες, εκτός από τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής.
· Η ευάλωτη και ασταθής απασχόληση επικρατεί ακόμα σε πολλές χώρες της Αφρικής και της Ασίας, κυρίως μεταξύ των γυναικών.
· Ο επαγγελματικός διαχωρισμός και το χάσμα αμοιβών μεταξύ των δύο φύλων συνεχίζει να υπάρχει σε όλες τις χώρες του κόσμου.
· Οι γυναίκες εργάζονται τουλάχιστο διπλάσιο χρόνο από ότι οι άνδρες σε οικιακή εργασία και όταν υπολογίζεται όλη η εργασία, αμειβομένη ή απλήρωτη, οι γυναίκες εργάζονται πολύ περισσότερες ώρες από ότι οι άνδρες.
Όμως το πιο μεγάλο χάσμα παρατηρείται στις θέσεις λήψεως αποφάσεων:
· Το να γίνει μια γυναίκα Αρχηγός Κράτους ή Αρχηγός Κυβέρνησης παραμένει ακόμα αρκετά άπιαστος στόχος για τις γυναίκες σε ολόκληρο τον πλανήτη, με μόνο 19 γυναίκες στον κόσμο να κατέχουν σήμερα ένα από τα δύο Ανώτατα Πολιτειακά Αξιώματα. Πιο συγκεκριμένα μόνο 11 από τους 150 εκλεγμένους Αρχηγούς Κρατών, δηλαδή Προέδρους κρατών, στον κόσμο είναι γυναίκες και συγκεκριμένα γυναίκες είναι Πρόεδροι της χώρας τους στην Αργεντινή, την Βοσνία Ερζεγοβίνη, την Βραζιλία, την Κιργισία, την Κόστα Ρίκα, την Φιλανδία, την Ινδία, την Ιρλανδία, τη Λιβερία, την Λιθουανία και την Ελβετία, και μόνο 8 από τους 192 Αρχηγούς Κυβερνήσεων είναι γυναίκες και συγκεκριμένα στην Αυστραλία, την Μπαγκλαντές, την Κροατία, την Φιλανδία, την Γερμανία, την Ισλανδία, την Σλοβακία και το Τρινιντάντ και Τομπάγκο.
· Μόνο σε 23 χώρες στον κόσμο οι γυναίκες αποτελούν μια σημαντική καθοριστική μάζα, δηλαδή πέραν του 30%, στα κοινοβούλια των χωρών τους.
· Σε παγκόσμια κλίμακα, κατά μέσο όρο μόνο μία σε κάθε έξι υπουργούς είναι γυναίκα.
· Μόνο 13 από τις 500 μεγαλύτερες επιχειρήσεις στον κόσμο έχουν γυναίκα ως Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου της Εταιρείας.
Θα μπορούσα να συνεχίσω και με άλλα παρόμοια στατιστικά στοιχεία τα οποία ασφαλώς μας προσγειώνουν στις δυσάρεστες πραγματικότητες που υπάρχουν ακόμα σήμερα, όμως πιστεύω δεν χρειάζεται να σας πείσω για το αυταπόδεικτο, ότι δηλαδή ότι αν οι γυναίκες δεν μοιραστούν την εξουσία σε ίση βάση με τους άνδρες και αν οι γυναίκες δεν έχουν ίσες ευκαιρίες με τους άνδρες για να συμμετέχουν ενεργά στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή των χωρών τους και διεθνώς, η δημοκρατία και οι δημοκρατικές αξίες θα συνεχίσουν να πλήττονται και οι ανισότητες θα διαιωνίζονται.
Προτού καταλήξω θα ήθελα να πω δυο λόγια για το πού βρισκόμαστε στην Κύπρο σε αυτά τα θέματα σε σύγκριση με τους εταίρους μας στην ΕΕ, έτσι για να έχουμε την αίσθηση της προοπτικής και να βλέπουμε και τις βέλτιστες πρακτικές άλλων χωρών. Τα στοιχεία προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και αφορούν το 2009 και 2010.
Στον τομέα της απασχόλησης η Κύπρος έχει την 9η καλύτερη θέση όσο αφορά την απασχόληση γυναικών ηλικίας 20-64 χρόνων με ποσοστό 68.1% και καλύτερη επίδοση την Σουηδία με 75.7%. Η Μάλτα κατέχει την χειρότερη θέση με 39.8%. Ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 62.5%.
Στον τομέα του χάσματος αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών, παρόλο ότι έχει γίνει σημαντική βελτίωση τα τελευταία χρόνια, εντούτοις η Κύπρος (και μιλούμε βέβαια για τον ιδιωτικό τομέα) κατέχει την 6η χειρότερη θέση με 21.8%. Ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 17.8% ενώ η χειρότερη επίδοση είναι αυτή της Τσεχίας με 26.2% και καλύτερη της Ιταλίας με μόνο 4.9%.
Στον τομέα της εκπαίδευσης και ιδιαίτερα με κριτήριο την εκπλήρωση των Λυκειακών σπουδών και παίρνοντας ως ηλικιακή ομάδα κορίτσια ηλικίας 20-24 χρόνων, η Κύπρος κατέχει την 7η καλύτερη θέση με 90.2%. Ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 81.4% και την καλύτερη θέση κατέχει η Σλοβακία με 94% ενώ την χειρότερη η Μάλτα με 56.7%.
Η Κύπρος κατέχει επίσης μια πολύ καλή θέση όσο αφορά τη συμμετοχή της γυναίκας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με 61.6% , υπερβαίνοντας τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 59.5%. Η καλύτερη επίδοση είναι αυτή της Λετονίας με ποσοστό συμμετοχής γυναικών να φθάνει το 71.5%, ενώ χειρότερη απόδοση είναι του Λουξεμβούργου με 49.4%.
Στον τομέα της λήψης αποφάσεων στον οικονομικό τομέα και συγκεκριμένα όσο αφορά τον αριθμό γυναικών στα διοικητικά συμβούλια μεγάλων εταιρειών, η Κύπρος δυστυχώς κατέχει την χειρότερη θέση με μόνο ένα ποσοστό 3% των μελών να είναι γυναίκες. Ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 11%, ενώ της καλύτερη θέσει κατέχει η Σουηδία με 27%.
Ένας τομέας που επίσης δεν τα πάμε καλά είναι και η συμμετοχή των γυναικών στις θέσεις λήψης πολιτικών αποφάσεων. Εδώ θα δούμε πρώτα το ποσοστό γυναικών στα εθνικά κοινοβούλια των κρατών μελών, όπου η Κύπρος κατέχει την 5η χειρότερη θέση με 13% γυναίκες στην Βουλή, ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 24%. Τα σκήπτρα της μεγαλύτερης συμμετοχής έχει η Σουηδία με 46%, ακολουθούμενη από την Ολλανδία με 41% και την Φιλανδία με 40%. Την χειρότερη θέση κατέχει η Μάλτα με 9%. Όσο αφορά τη συμμετοχή των γυναικών σε υπουργικά αξιώματα στις κυβερνήσεις των κρατών μελών, η Κύπρος έχει ποσοστό 17%. Ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 27% ενώ τα σκήπτρα της καλύτερης επίδοσης κατέχει η Φινλανδία με ποσοστό 55% γυναίκες στο Φιλανδικό Υπουργικό Συμβούλιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι όπως προανέφερα Πρόεδρος και Πρωθυπουργός της Φινλανδίας είναι γυναίκες. Την χειρότερη θέση στην ΕΕ κατέχουν η Τσεχία και Ουγγαρία με μηδενική συμμετοχή γυναικών στην κυβέρνηση.
Μετά από όλα αυτά τα στατιστικά, που ελπίζω να μην σας κούρασαν, θα ήθελα να καταλήξω με κάποιες γενικότερες σκέψεις, ολοκληρώνοντας το μήνυμα που θέλω να αφήσω μαζί σας απόψε.
Έχει λεχθεί και ορθά μάλιστα, ότι «τις περισσότερες φορές οι γυναίκες στρώνουν το τραπέζι, καθαρίζουν το τραπέζι, αλλά δεν έχουν θέση ή λόγο στο τραπέζι όταν παίρνονται οι σοβαρές αποφάσεις». Αυτό είναι κυρίως αλήθεια όσο αφορά τις αποφάσεις που υιοθετούνται για θέματα παγκόσμιας ειρήνης και ασφάλειας, από τις οποίες αποφάσεις οι γυναίκες είναι σχεδόν εντελώς απούσες. Κι’ όμως, οι γυναίκες μπορούν να διαδραματίσουν ένα σημαντικό ρόλο τόσο στις προσπάθειες για επίτευξη, αλλά και για διατήρηση της ειρήνης, καθώς και στις προσπάθειες εμπέδωσης της ασφάλειας και της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής προόδου και σταθερότητας μετά από εμπόλεμες συγκρούσεις.
Οι Κύπριες γυναίκες, που ζουν σε μια διαιρεμένη και ημικατεχόμενη Κύπρο, έχουν αγωνιστεί σκληρά όλα αυτά τα χρόνια για την επανένωση της πατρίδας μας, κάτω από τις πολύ αντίξοες συνθήκες της προσφυγιάς και του ανυπολόγιστου οικονομικού και κοινωνικού πλήγματος που επέφερε η εισβολή και κατοχή. Έχουν αγωνιστεί και συνεχίζουν να αγωνίζονται για τη δημιουργία του περιβάλλοντος εκείνου στην πατρίδα μας όπου τα παιδιά μας και οι μελλοντικές γενιές των Κυπρίων θα ζουν ειρηνικά, σε συνθήκες ασφάλειας, ευημερίας και προόδου, ανεξάρτητα από φύλο, φυλή και θρησκεία.
Εκφράζοντας για μια ακόμα φορά τις ευχαριστίες μου για τη δυνατότητα που μου δώσατε να μοιραστώ μαζί σας τις σκέψεις μου, εύχομαι να μπορέσουμε όλοι να πολλαπλασιάσουμε τις προσπάθειες μας μέχρι ότου ο παγκόσμιος στόχος για την πλήρη ισότητα των φύλων σε όλους τους τομείς εκπληρωθεί. Μέχρις ότου οι στόχοι μας ως πολίτες του κόσμου για μια πιο ανθρώπινη κοινωνία, για ένα πιο ειρηνικό κόσμο και για ένα πιο ασφαλές περιβάλλον για να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας γίνουν πραγματικότητα.