Συμπατριώτισσες, συμπατριώτες,
Στην ιστορική πορεία κάθε λαού υπάρχουν γεγονότα που ξεχωρίζουν για το μεγαλείο, τον ηρωισμό και το βαθύ περιεχόμενο τους. Υπάρχουν γεγονότα που σφραγίζουν και σηματοδοτούν την παραπέρα ανέλιξη των λαών, τέτοια όπως ήταν, για όλους τους Έλληνες, εκείνα τα γεγονότα, που συμπυκνωμένα καταγράφηκαν ως η Ελληνική Επανάσταση του 1821, ο μεγαλειώδης εκείνος ξεσηκωμός, που οδήγησε στην απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό και στη δημιουργία του Νεοελληνικού ανεξάρτητου κράτους.
Η Επανάσταση του ΄21 δεν ήταν απλά η κορυφαία στιγμή της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Ήταν, ταυτόχρονα, και μια κορυφαία στιγμή της Βαλκανικής ιστορίας, ένα φωτεινό γεγονός στη γενικότερη Ευρωπαϊκή ιστορία, αρκεί να θυμηθούμε ότι, τόσο ο Ρήγας Φεραίος όσο και η Φιλική Εταιρία, οραματίστηκαν και εργάστηκαν σκληρά για το ξεσηκωμό όλων των βαλκανικών λαών ενάντια στην Οθωμανική καταπίεση.
Για να τιμήσουμε πραγματικά το ΄21 πρέπει ακριβώς να μην μείνουμε στην επιφάνεια των πραγμάτων και στο τελικό αποτέλεσμα, πρέπει να δούμε το βάθος των πραγμάτων και να μιλήσουμε για το κοινωνικό περιεχόμενο τους. Μέσα από αυτή τη δική μας ενδοσκόπηση και προσπάθεια για γνώση, θα μπορέσουμε να αναδείξουμε και να αποκαταστήσουμε τον μεγάλο ήρωα του ΄21, όπως και κάθε μεγάλου γεγονότος, τον περιφρονημένο μικρό λαό, όπως τον αποκαλεί ο Μακρυγιάννης. Εκείνο το λαό, που κάποιοι πεισματικά επιμένουν να κρατούν στη σκιά των κοτζαμπάσηδων, των φαναριωτών, του ανώτατου κλήρου και των μεγάλων καραβοκυραίων.
Το ΄21 πρώτα και κύρια ήταν μια εθνικό-απελευθερωτική επανάσταση. Ένας ξεσηκωμός που στο επίκεντρό του ήταν η απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό και η δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού εθνικού κράτους. Πρώτος και κύριος εχθρός ήταν ο Οθωμανός δυνάστης που έπρεπε να εκδιωχθεί για να μπορέσει η Ελλάδα να αποκτήσει την ανεξαρτησία της.
Έτσι λοιπόν το κήρυγμα του Ρήγα “καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή”, βρήκε τελικά έκφραση και δικαίωση εκείνη την άνοιξη του 1821. Κι εκεί που πριν ήταν όλα “σιωπηλά, γιατί τα ‘σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά”, του λυτρωμού η φλόγα εθέριεψε κι απλώθηκε σε Ρούμελη και σε Μοριά, σε θάλασσα και σε στεριά, σ’ όλη τη σκλαβωμένη Ελλάδα. Το ποτήρι είχε πια ξεχειλίσει. Κι έφτασε η ώρα, όπως λέει και ο ποιητής, για να “λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση”.
Οι εξαθλιωμένοι ραγιάδες, ο απλός και ταπεινός λαός, που υπέφερε τα πάνδεινα στα χρόνια της σκλαβιάς, σμίγει με τους αρματολούς και με τους κλέφτες, που ‘ταν “μαγιά της λευτεριάς”, κατά το Μακρυγιάννη.
Όπως τίποτα δεν έρχεται από το πουθενά, συμπατριώτισσες και συμπατριώτες, το ίδιο ισχύει και για το μεγάλο ξεσηκωμό του 1821, που σίγουρα δεν ήταν ένα τυχαίο γεγονός. Ήταν το ξέσπασμα του λαού που προετοιμάστηκε, εμπνεύσθηκε και κινητοποιήθηκε από τους Έλληνες διαφωτιστές, τους δασκάλους του Γένους, το Ρήγα, τον Αδαμάντιο Κοραή, τους Φιλικούς κι άλλους φωτισμένους Έλληνες, που τους θέρμαιναν την ψυχή το φιλελεύθερο ευρωπαϊκό πνεύμα της εποχής και τα μηνύματα της Γαλλικής επανάστασης για ελευθερία, ισότητα και αδερφοσύνη.
Ήταν ακόμα η ελληνική επανάσταση, ένα ηρωικό ξέσπασμα που το προετοίμασαν οι λαϊκοί και κοινωνικοί αγωνιστές, οι κλέφτες και οι αρματολοί. Ήταν ακόμα, μπορεί να λεχθεί, το μοιραίο αποτέλεσμα της σύγκρουσης ανάμεσα στο δίκαιο και την αδικία, ανάμεσα στο καλό και το κακό, ανάμεσα στην εθνική αξιοπρέπεια από τη μια και την καταπίεση και την εκμετάλλευση από την άλλη.
Και δεν ήταν βέβαια αυτός ο αγώνας ένα εύκολο εγχείρημα. Μόνοι και αβοήθητοι οι εξαθλιωμένοι ραγιάδες ανέλαβαν τον απελευθερωτικό αγώνα χωρίς καμιά ξένη βοήθεια, με μόνες φωτεινές εξαιρέσεις τους γνωστούς ξένους φιλέλληνες, που πράγματι βοήθησαν όσο μπορούσαν την ελληνική εθνεγερσία.
Το φιλελληνικό κίνημα υπήρξε ένα δυναμικό, δημοκρατικό στην ουσία του, κίνημα αλληλεγγύης, το οποίο στήριξε την επανάσταση και λειτούργησε ως αντίποδας στη διεθνή αντίδραση που εκφραζόταν μέσα από την Ιερά Συμμαχία. Συγκέντρωσε στις γραμμές του κορυφαίες μορφές της ευρωπαϊκής σκέψης και των τεχνών, όπως τον Μπάυρον, τον Πούσκιν, τον Γκαίτε, τον Ουγκώ, τον Ντελακρουά και πολλούς άλλους.
Οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής, είτε αδιαφορούσαν εντελώς για το δράμα του υπόδουλου ελληνισμού, είτε ακόμα εξέφραζαν την αντίθεσή τους στην ιδέα της ελληνικής επανάστασης. Κύριος εκφραστής της πολιτικής αυτής ήταν ο περιβόητος Μέτερνιχ, Υπουργός Εξωτερικών της Αυστρίας, ο οποίος έλεγε χαρακτηριστικά πως η σκέψη και μόνο ότι μπορούσε να ελευθερωθεί η Ελλάδα του φαινόταν απαίσια.
Αλλά και η κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας δεν ήταν καλύτερη. Ιδού πώς περιγράφει ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του Διήγησης συμβάντων της ελληνικής φυλής, την κατάσταση που επικρατούσε στη σκλαβωμένη Ελλάδα λίγο πριν από την επανάσταση του 1821:
“...Οι σπουδασμένοι και οι έμποροι εσκόρπισαν εις την Ευρώπην και οι διαβασμένοι με τη σοφία των προγόνων εφώτισαν τους αλλοεθνείς . Αν από τον λαό έβγαινε κανένας προκομμένος, έξυπνος, τον έπαιρνε το πετραχήλι ή ο προεστός διά γραμματικόν του ή τον προσκαλούσε εις την Ευρώπην ο θείος του, ο αδελφός του ο έμπορος, και πάντα ο λαός ελιάνευε, διάφοροι και από διάφορες τάξεις, είτε από στενοχώρια ή δοξομανία,
ετούρκευαν και το γένος εφύραινε. Τα αγκάθια εκυμάτιζαν εις την γην των πατέρων μας, οι ξακουστές πολιτείες εχορτάριασαν και επυκνώθη ολούθε το σκοτάδι της δουλείας.”
Μέσα λοιπόν σ’ αυτές τις φοβερά αντίξοες συνθήκες ο ελληνικός λαός άρχιζε την επανάστασή του εκείνο το Μάρτη για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού, με στόχο την απελευθέρωση και την οικοδόμηση ενός δικού του ανεξάρτητου και κυρίαρχου κράτους.
Οι αγωνιστές του '21 δεν ήταν υπεράνθρωποι, δεν ήταν ημίθεοι, δεν ήταν ομηρικοί ήρωες. Ήταν απλοί, καθημερινοί άνθρωποι του λαού με τις αρετές, αλλά και τις αδυναμίες τους. Με τα προτερήματα, αλλά και με τα ελαττώματα που ο κάθε άνθρωπος έχει. Στο Δραγατσάνι, στα Δερβενάκια, στη Γραβιά, στην Αλαμάνα, στην Αράχοβα, στο Μεσολόγγι, στο Μανιάκι, στις ναυμαχίες και τα μπουρλότα γράφτηκαν σελίδες άφθαστου ηρωισμού και ανθρώπινου μεγαλείου.
Το σύνθημα της Επανάστασης ήταν "Ελευθερία ή θάνατος". Και δεν είναι λίγες οι φορές που η επιλογή, η συνειδητή επιλογή, ήταν ο θάνατος. Όχι μόνον γνωστές ηρωικές μορφές του ‘21 επέλεξαν το θάνατο και βάδισαν περήφανα σ’ αυτόν, αλλά και πληθώρα απλών και αφανών ανθρώπων της τότε εποχής, οι οποίοι με τον μαρτυρικό και ηρωϊκό θάνατό τους προσέδωσαν στην έννοια της Ελευθερίας το πραγματικό περιεχόμενό της, δίνοντας μια άλλη διάσταση στην υπόσταση του ανθρώπου και στις αξίες της ζωής.
Το ηρωϊκό στοιχείο στο '21 είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το τραγικό. Γιατί η Επανάσταση πέρασε από δραματικές στιγμές. Ερημώθηκαν πόλεις και χωριά. Το ένα πέμπτο περίπου του πληθυσμού, είτε πέθανε από τις κακουχίες του πολέμου και την πείνα, είτε σκοτώθηκε στις μάχες και τις σφαγές, είτε πουλήθηκε στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής. Αυτός είναι ένας τραγικός απολογισμός που δείχνει το μέγεθος του τιμήματος της ελληνικής ελευθερίας. Η σφαγή της Χίου, η καταστροφή των Ψαρών, η καταστροφή της Κάσου είναι λίγα από τα πιο γνωστά παραδείγματα.
Αναφωνεί ο Μακρυγιάννης: "Πατρίς, να μακαρίζεις γενικώς όλους τους Έλληνες, ότι θυσιάστηκαν δια σένα να σ' αναστήσουνε, να ξαναειπωθείς άλλη μίαν φορά ελεύθερη πατρίδα."
Την τραγικότητα του '21 τη συναντούμε όμως και αλλού. Ιδιαίτερα οδυνηρή, γιατί δεν οφείλεται ούτε στην σκληρότητα του δυνάστη, ούτε στις κακουχίες του πολέμου, τη συναντούμε σ' όλο της το μεγαλείο, στη δολοφονία του ήρωα της Γραβιάς Αντρούτσου, στη δολοφονία του καπετάνιου Αντώνη Οικονόμου που ξεσήκωσε την Ύδρα, στη δολοφονία Παναγιώτη Καρατζά που ξεσήκωσε την Πάτρα. Τη συναντούμε επίσης στην καταδίωξη του Κολοκοτρώνη, στη δίκη του Καραϊσκάκη, στην καταδίωξη χιλιάδων απλών αγνών αγωνιστών, που μετά την απελευθέρωση θα καταντήσουν διακονιαραίοι, όπως λέει και πάλιν ο Μακρυγιάννης, θα καταντήσουν ληστές ή ακόμα χειρότερα μισθοφόροι σε στρατιωτικά σώματα των Τούρκων.
Θα πουν κάποιοι. Η διχόνοια φταίει, το σαράκι της φυλής. Άλλωστε τα ίδια μας λεν και για την προδοσία της Κύπρου. Όχι κύριοι! Η ιστορία απορρίπτει τις ισοπεδωτικές προσεγγίσεις, που συγκαλύπτουν εγκλήματα και καλύπτουν προδοσίες. Όπως σε κάθε εποχή υπάρχουν οι ένοχοι, υπάρχουν και οι ευθύνες.
Δυστυχώς το αποτέλεσμα του αγώνα για την ανεξαρτησία, δεν ήταν ανάλογο του ηρωισμού και των θυσιών που για οκτώ χρόνια έδινε ο ελληνικός λαός. Και τούτο, όχι μόνο γιατί πολέμησε ενάντια σε μια ολόκληρη αυτοκρατορία, όχι μόνο γιατί οι ξένες δυνάμεις και ιδιαίτερα η Αγγλία έπαιξαν ένα αισχρό εν πολλοίς ρόλο, αλλά και γιατί στο εσωτερικό της Επανάστασης, στον κοινωνικό-πολιτικό αγώνα, οι δημοκρατικές δυνάμεις βγήκαν ηττημένες, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί η επανάσταση στο χείλος της καταστροφής και τελικά, με την επέμβαση των ξένων, η ελεύθερη Ελλάδα που βγήκε από τις στάχτες της επανάστασης, να περιοριστεί στο Μοριά, τη Ρούμελη και κάποια νησιά.
Το ΄21 με τους ήρωες του, τις δοξασμένες αλλά και τραγικές του στιγμές πέρασε στην ιστορία. Ανεξάρτητα αν το τελικό αποτέλεσμα της Επανάστασης δεν υλοποίησε τα όνειρα του Ρήγα και των Φιλικών, ο αγώνας για την ελευθερία αποτελεί σήμερα για τον ελληνικό λαό, μα και για όλους τους λαούς που αγωνίζονται, πηγή δίκαιης περηφάνιας και έμπνευσης, πολύτιμο ηθικό και ιδεολογικό-πολιτικό κεφάλαιο.
Ο αγώνας για την ελευθερία, συμπατριώτισσες και συμπατριώτες, είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον αγώνα για δημοκρατία, γιατί μόνο μέσα σε συνθήκες δημοκρατίας, μπορούν να δημιουργηθούν οι καλύτερες προϋποθέσεις για την επιτυχία ενός απελευθερωτικού αγώνα.
Τιμώντας αυτή τη μεγάλη επέτειο, οφείλουμε να θυμόμαστε ότι η Επανάσταση του ΄21 κινδύνευσε να χαθεί, όταν έγινε προσπάθεια να επιβληθούν με τη βία τα συμφέροντα των λίγων ενάντια στα συμφέροντα του επαναστατημένου λαού. Και στη δική μας περίπτωση, ως Κύπρος, δεν θα βρισκόμασταν υπό κατοχή ούτε θα αντιμετωπίζαμε καθημερινά τον κίνδυνο της διχοτόμησης, εάν δεν υπήρχαν οι σύγχρονοι υπονομευτές της δημοκρατίας, οι οποίοι με τη βία κατέλυσαν τη νομιμότητα και έδωσαν την αφορμή που περίμενε ο καταχτητής. Αυτό δείχνει πόση σημασία έχει η ενότητα στις γραμμές ενός αγωνιζόμενου λαού. Ταυτόχρονα όμως πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η ενότητα δεν μπορεί να είναι ένα αφηρημένο σχήμα λόγου. Πρέπει να στηρίζεται σε πράξεις και αρχές, μια από τις οποίες σίγουρα είναι ο σεβασμός προς τη δημοκρατία και τους δημοκρατικούς θεσμούς.
Με το φως των εμπειριών και των διδαγμάτων του ιστορικού παρελθόντος, αλλά και με πλήρη επίγνωση των τραγικών δεδομένων που προκάλεσαν στον τόπο μας το προδοτικό πραξικόπημα και η βάρβαρη τουρκική εισβολή που ακολούθησε, με σεβασμό στην ιστορική αλήθεια και με πλήρη συνείδηση των ευθυνών μας απέναντι στις μελλοντικές γενιές, επαναλαμβάνουμε τη σταθερή μας προσήλωση για ταχεία επανένωση της πατρίδας μας,
μέσα από την εξεύρεση μιας βιώσιμης και λειτουργικής λύσης του Κυπριακού, στη βάση μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας, κοινής πατρίδας Ε/Κ και Τ/Κ.
Στον αγώνα μας έχουμε συμπαραστάτες την Ελλάδα και όλους τους φιλελεύθερους και προοδευτικούς λαούς της Ευρώπης και του κόσμου, που ενστερνίζονται και καθοδηγούνται από τα πανανθρώπινα ιδανικά και τις διαχρονικές αξίες που οι λαοί κατάκτησαν και σφυρηλάτησαν με πολλούς κόπους, θυσίες και αίμα. Αντλώντας δύναμη από τη διεθνή υποστήριξη και από το μεγαλειώδη ξεσηκωμό του ΄21 καλούμαστε να συνεχίσουμε τον αγώνα μας με συνέπεια και σταθερότητα για να ζήσουμε ειρηνικά και να εξασφαλίσουμε ένα ακόμα καλύτερο και ασφαλισμένο μέλλον για τις επόμενες γενιές.