Τον Κώστα Στάθη τον γνώρισα πριν από μερικά χρόνια εντελώς τυχαία. Όταν έπεσε στα χέρια μου ένα μικρό λεύκωμα με κάποια από τα χαρακτηριστικά του έργα. Οφείλω να πω ότι εντυπωσιάστηκα από την εξαιρετική ποιότητα της δουλειάς του αλλά και από την αρμονία των συνθέσεών του. Θέλησα να μάθω περισσότερα. Κι έψαξα. Ομολογώ ότι στην πορεία της μικρής μου έρευνας εντυπωσιάστηκα ακόμη περισσότερο. Συγκλονίστηκα σαν έμαθα τις λεπτομέρειες και τις περιπέτειες της ταραχώδους προσωπικής του πορείας. Και προσπάθησα να σκιαγραφήσω με το μυαλό μου τη φιγούρα ενός άσημου, νέου χωρικού που παρακινούμενος από τα χαρίσματα και τα τάλαντα με τα οποία τον προίκισε ο Θεός, θέλησε να ξεχωρίσει από τη μιζέρια στην οποία ήταν τότε καταδικασμένη η κυπριακή επαρχία. Και πορεύτηκε με αδάμαστο πείσμα και ακατάβλητη θέληση στη δική του πορεία που τον οδήγησε τελικά στην αναγνώριση και την καταξίωση.
Με αφορμή λοιπόν τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση του Κώστα Στάθη, μαζευτήκαμε απόψε εδώ για να τελέσουμε τα εγκαίνια αναδρομικής έκθεσης με αντιπροσωπευτικά έργα της παρακαταθήκης του μεγάλου καλλιτέχνη.
Ο Κώστας Στάθης, μέλος φτωχής, πενταμελούς οικογένειας και γεννημένος το 1913 στο χωριό Ασκάς της Πιτσιλιάς, έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του στον γενέθλιο χώρο, που στάθηκε η κυριότερη πηγή έμπνευσης και δημιουργίας του. Μπολιάζοντας την ψυχή του με την αστείρευτη αγάπη για τον τόπο του αλλά και την καθημερινή ζωή στο χωριό, αναδίπλωσε αργότερα το πηγαίο ταλέντο του μέσα από τα μοναδικά στο είδος τους έργα του και βάζοντας τη δική του υπογραφή στην καλλιτεχνική δημιουργία του τόπου μας αλλά και του ελληνισμού. Θαρρείς διψασμένος να αποτυπώσει στο χαρτί και τον καμβά την κάθε σύλληψη της φυσικής αλλά και της νοητής όρασης, μαθητής ακόμα στο Παγκύπριο Γυμνάσιο ξεκίνησε να ξετυλίγει το μοναδικό του ταλέντο. Οι οικονομικές δυσκολίες της οικογένειάς του, δεν εμπόδισαν τον νεαρό Στάθη να ακολουθήσει το δικό του όνειρο. Με τη βοήθεια υποτροφίας, μετέβη στην Αθήνα για σπουδές στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών.
Το σπάνιο και πηγαίο ταλέντο του, η ελεύθερη σκέψη του και η πρωτοτυπία των έργων του, σύντομα έκαναν τους καλλιτεχνικούς κύκλους της Αθήνας να μιλούν για τον Κώστα Στάθη. Παρά τη μεγάλη του αγάπη για την τέχνη όμως, δεν κατάφερε να ολοκληρώσει τις σπουδές του, καθώς το 1941, κατά τη διάρκεια του B΄ Παγκοσμίου Πολέμου, σε συνθήκες κατοχής αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές του και να επιστρέψει στην Κύπρο.
Στην Κύπρο, είτε μέσα από τη δουλειά του στο Γραφείο Δημοσίων Πληροφοριών όπου σχεδίαζε αφίσες, είτε ως καθηγητής τέχνης, δεν εγκατέλειψε ποτέ τη μεγάλη του αγάπη για τη ζωγραφική. Ακόμα και αργότερα, με τη δημιουργία του πρωτοποριακού του υφαντουργείου, διατήρησε σε αυτό το καλλιτεχνικό του εργαστήρι, όπου συνέχισε να ζωγραφίζει αδιάκοπα.
Με έντονα, φωτεινά και ζωντανά χρώματα εμπνέεται από τη φύση, την αγροτική ζωή, τα αντικείμενα και τους ανθρώπους του χωριού και αποτυπώνει σκηνές της κυπριακής κοινωνίας στην πρωτεύουσα. Καταξιωμένος ζωγράφος πλέον, κατάφερε να κερδίσει μέσα από τα έργα του τη δική του θέση σε γνωστά και επώνυμα μεγαλοαστικά σπίτια της Λευκωσίας. Στο απόγειο όμως της καλλιτεχνικής του επιτυχίας, η μελαγχολία και η απομόνωση ανέκοψαν μια πολλά υποσχόμενη πορεία, με αποτέλεσμα να αποσυρθεί στα 37 μόλις χρόνια του στη γενέτειρά του, τον Ασκά, όπου συνέχισε να ζωγραφίζει για τα επόμενα 35 χρόνια της ζωής του, μέσα στη δίνη της κλονισμένης υγείας του.
Η ασθένειά του χάραξε ανεξίτηλα την πορεία του Κώστα Στάθη, την εξέλιξη της καλλιτεχνικής του δημιουργίας και το ύφος των έργων του. Αφήνοντας το πινέλο να αφουγκραστεί τους παλμούς της ταραγμένης του ψυχής, αποστασιοποιείται από τον ρεαλισμό που είχε διδαχθεί στην Σχολή Καλών Τεχνών και πορεύεται τολμηρά σε εντελώς προσωπικούς δρόμους. Τα συναισθήματα και η φαντασία αποτελούν γι’ αυτόν πηγή έμπνευσης που τροφοδοτούν το ανεπανάληπτο ταλέντο του. Στα έργα του, που διαπνέονται τώρα από μια αίσθηση ελευθερίας και αμεσότητας, οι μορφές απλοποιούνται, οι αυστηρές γραμμές εγκαταλείπονται και οι δημιουργίες του φωτίζονται από το φώς των χρωμάτων. Από αποτύπωση της πραγματικότητας, τα έργα του μετατρέπονται σε μέσο έκφρασης του ανεξερεύνητου συναισθηματικού του κόσμου και της δικής του εσωτερικής αλήθειας.
Απομονωμένος στο χωριό του, ακολουθεί μια μοναχική – ασκητική ζωή, αλλά συνεχίζει πάντοτε να δημιουργεί αδιάκοπα μέχρι τον θάνατό του, το 1987. Ο Κώστας Στάθης, ο ασυμβίβαστος καλλιτέχνης με το ελεύθερο πνεύμα, που κατέθεσε τον εαυτό του στα εικαστικά δρώμενα της Κύπρου, άφησε πίσω του ένα πλουσιότατο έργο, η αναγνώριση του οποίου ήρθε τελικά δύο ολόκληρες δεκαετίες μετά τον θάνατό του.
Ολάκερη η ζωή του Κώστα Στάθη αποτέλεσε ένα εγκώμιο στη μεγάλη του αγάπη, την τέχνη. Κατάφερε με ένα μοναδικό τρόπο να μετατρέψει ακόμα και τις αδυναμίες του σε ένα μοναδικό και αυθεντικό τρόπο έκφρασης, τον οποίο παρέδωσε σε όλους εμάς. Τα έργα του, πέραν της καλλιτεχνικής τους δύναμης, αποτελούν δείγμα του πολιτισμού και της δημιουργικής έκφρασης των ανθρώπων του τόπου μας, τον οποίο καλούμαστε να διαφυλάξουμε, να προβάλουμε και να μεταλαμπαδεύσουμε με ευλάβεια στις επόμενες γενιές.
Με αφορμή λοιπόν τη σημερινή εκδήλωση και διδασκόμενοι από την ιστορία του Κώστα Στάθη, οφείλουμε να δώσουμε τη υπόσχεση ότι θα διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού τις εικαστικές του παρακαταθήκες, ως ανεξάντλητη πηγή γνώσης, παιδείας και ιστορικής αποτύπωσης της πολιτισμικής πορείας του λαού μας. Αποτελεί άλλωστε χρέος όλων μας να παραμείνουμε προσηλωμένοι σε κάθε προσπάθεια αντίστασης στην πνευματική αλλοτρίωση που απειλεί τις αρχές και τις αξίες του λαού μας σε πολύ μεγαλύτερο μάλιστα βαθμό απ’ ότι η παρούσα οικονομική κρίση.
Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά το Επιμελητήριο Καλών Τεχνών Κύπρου, τον κ. Νικηφόρο Ορφανό εκ μέρους του Πολιτιστικού Ιδρύματος της Τράπεζας Κύπρου και τον κ. Στάθη Ορφανίδη για την πρόσκληση να παρευρεθώ στη σημερινή εκδήλωση, και να εκφράσω τα ειλικρινή μου συγχαρητήρια για τη συνολική τους προσφορά στον τόπο, μέσα από την ανάδειξη της πολύτιμης εικαστικής παρακαταθήκης του Κώστα Στάθη.