Ο Ελληνισμός τιμά και φέτος την 69η επέτειο της 28ης Οκτωβρίου του 1940. Τιμά το έπος του 40, τιμά τους νεκρούς του πολέμου ενάντια στο φασισμό, τιμά τους ήρωες της αντίστασης κατά της φασιστικής κατοχής, τιμά την κορυφαία στιγμή της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Φέρνει, με αισθήματα περηφάνιας στη συλλογική μνήμη, γεγονότα που ανέδειξαν τις απαράμιλλες ελληνικές αρχές και αρετές. Ταυτόχρονα, όμως, με περισυλλογή και προβληματισμό φέρνει στη μνήμη και γεγονότα που ακολούθησαν αυτές τις κορυφαίες στιγμές. Γεγονότα που οδήγησαν από τις μεγάλες εθνικές νίκες στις μεγάλες εθνικές ήττες. Αν έχουν, άλλωστε, κάποιο νόημα αυτές οι επετειακές αναφορές, είναι ακριβώς για να μας δίνεται η ευκαιρία να αναζητήσουμε ιστορικά μηνύματα και διδάγματα χρήσιμα για το δικό μας παρόν και μέλλον.
Στις 28 Οκτωβρίου 1940 ο Μουσολίνι, με ιταμή προκλητικότητα, ζήτησε από την Ελλάδα γην και ύδωρ. Μπροστά στη φασιστική απειλή, ο ελληνικός λαός σύσσωμος και ενωμένος σήκωσε το ανάστημά του. Οι Έλληνες πατριώτες προέταξαν στον εισβολέα το ιστορικό πλέον ΟΧΙ, για να ακολουθήσουν μερικές από τις ενδοξότερες σελίδες της ελληνικής ιστορίας στα βουνά της Αλβανίας.
Οι Έλληνες, με το σθένος της ψυχής και τη δύναμη του δικαίου, ανέτρεψαν τα αριθμητικά δεδομένα και σταμάτησαν τη φασιστική εισβολή συντρίβοντας τις επίλεκτες μεραρχίες του Μουσολίνι. Ήταν η πρώτη ήττα του Άξονα στην Ευρώπη. Μέχρι τότε, η σιδερόφρακτη ναζιστική Γερμανία είχε υποτάξει το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης: την Αυστρία, την Τσεχοσλοβακία, την Πολωνία, τη Νορβηγία, τη Δανία, το Βέλγιο, την Ολλανδία, τη Γαλλία. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η νίκη της μικρής Ελλάδας, αποτέλεσε ένα ιστορικό γεγονός με τεράστια σημασία και προεκτάσεις. Όχι απλά γιατί αναπτέρωσε το ηθικό των συμμαχικών δυνάμεων και γιατί καταρρίφθηκε ο μύθος για το αήττητο του Άξονα. Αλλά, κυρίως, γιατί η συμβολή της νίκης αυτής στην έκβαση του πολέμου υπήρξε καθοριστική, για δύο σημαντικούς λόγους. Ο πρώτος λόγος αφορά στην εξέλιξη της επίθεσης της Γερμανίας ενάντια στη Σοβιετική Ένωση. Εξαιτίας της αντίστασης που συνάντησε όταν αναγκάστηκε πλέον η Γερμανία να επιτεθεί στην Ελλάδα, ο Χίτλερ υποχρεώθηκε να αναβάλει την επίθεσή του εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτή η καθυστέρηση, ως γνωστόν, υπήρξε και η κύρια αιτία της αποτελεσματικής ανακοπής της επέλασής του ενάντια στη Ρωσία. Ο δεύτερος λόγος αφορά στο μέτωπο στη Μεσόγειο Θάλασσα και στη Βόρειο Αφρική. Η καθυστέρηση των χιτλερικών δυνάμεων στην Ελλάδα έδωσε χρόνο στην Αγγλία να ανατρέψει το αρνητικό ισοζύγιο δυνάμεων στις περιοχές αυτές. Οι εξελίξεις αυτές προλείαναν το έδαφος για την κατάρρευση του Άξονα.
Το ελληνικό μεγαλείο στα βουνά της Πίνδου και η ηρωική αντίσταση της Ελλάδας κέρδισε την εκτίμηση και το θαυμασμό και των φίλων, αλλά και των εχθρών. Δύο δηλώσεις από τους κύριους πρωταγωνιστές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξαν πολύ χαρακτηριστικές:
Ουίνστον Τσώρτσιλ: "Λέγαμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες. Τώρα θα λέμε: Οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες".
Αδόλφος Χίτλερ: "Από όλους τους αντιπάλους που μας αντιτάχθηκαν ως αυτή την ημέρα, μόνο ο Έλληνας στρατιώτης μπόρεσε να πολεμήσει με ανδρεία και περιφρόνηση προς το θάνατο, ίση με τη δική μας".
Αυτό το μεγαλειώδες επίτευγμα του ελληνικού λαού δεν ήταν ασφαλώς χωρίς το ανάλογο βαρύτατο τίμημα. Το σύνολο των νεκρών, σε μάχες, εκτελέσεις και κακουχίες ξεπέρασε το μισό εκατομμύριο. Το ελληνικό αίμα, για ακόμα μια φορά, πότισε το δέντρο της ελευθερίας και της δημοκρατίας.
Από τον πανεθνικό αυτό αγώνα δεν ήταν δυνατόν να απουσιάσουν οι Κύπριοι. Από την πρώτη ημέρα του πολέμου εκατοντάδες Κύπριοι κατετάγησαν ως εθελοντές στον ελληνικό στρατό και πολέμησαν στο αλβανικό μέτωπο. Συνολικά 30 χιλιάδες Κύπριοι κατετάγησαν στο βρετανικό στρατό και πολέμησαν στην Ελλάδα, στην Αίγυπτο, στη Λιβύη και στην Κρήτη. Η μικρή Κύπρος επέλεξε το δρόμο της αξιοπρέπειας και της τιμής, σε αντίθεση με άλλες χώρες που διάλεξαν την εύκολη λύση της ουδετερότητας. Αυτή της την επιλογή η Κύπρος την πλήρωσε με αίμα. Για να εισπράξει, για ακόμα μια φορά, την αγνωμοσύνη των μεγάλων όταν αργότερα διεκδίκησε η ίδια τα αυτονόητα εθνικά δικαιώματά της.
Οι λαοί κρίνονται στα σταυροδρόμια της Ιστορίας. Κρίνονται στις μεγάλες επιλογές. Επιλογές μεταξύ του αγώνα ή της υποταγής. Μεταξύ της εύκολης, αλλά αναξιοπρεπούς λύσης και της δύσκολης, αλλά περήφανης επιλογής. Τόσο ο ελλαδικός όσο και ο κυπριακός ελληνισμός, στη δύσκολη στιγμή της κρίσης, πήραν αποφάσεις που κάνουν σήμερα εμάς, και θα κάνουν τους εσαεί Έλληνες, περήφανους.
Εκεί, όμως, που φάνηκε το πραγματικό μεγαλείο των Ελλήνων ήταν τα δύσκολα χρόνια της κατοχής. Ο ελληνικός λαός, με πρωτόγνωρο σθένος, αντιστάθηκε μαζικά όσο κανένας άλλος. Με πρωτοστάτη το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, οι Έλληνες έγραψαν σελίδες ηρωισμού και αυτοθυσίας. Και οδήγησαν την Ελλάδα στην απελευθέρωση. Μια, απελευθέρωση, όμως, που τελικά δεν ήλθε, γιατί πέρασε η χώρα στο σπαραγμό του εμφυλίου. Για να αρχίσει μια νέα ιστορική περίοδος στην Ελλάδα. Η περίοδος των παρεμβάσεων και της ξενοκρατίας. Της ξενοκρατίας, από τους Βρετανούς αρχικά, και από τους Αμερικανούς αργότερα, η οποία καθόρισε και το αποτέλεσμα του εμφύλιου, αλλά και τις μετέπειτα εξελίξεις για πάρα πολλά χρόνια. Προϊόντα της ξενοκρατίας αυτής ήταν το παρακράτος, η εξάρτηση από το παλάτι, οι κοινοβουλευτικές εκτροπές, η αποστασία και, ασφαλώς, το πραξικόπημα των συνταγματαρχών. Μεγάλο θύμα της ξενοκρατίας και των διαφόρων οργάνων της υπήρξε, δυστυχώς, και το νησί μας. Η Κύπρος πλήρωσε και πληρώνει βαρύ το τίμημα της τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης, για 35 χρόνια, κατοχής.
Της κατοχής από μια χώρα που εξακολουθεί να στιγματίζεται ως κατοχική δύναμη μιας ευρωπαϊκής χώρας. Που εξακολουθεί να περιφρονεί προκλητικά αρχές, Νόμους, ψηφίσματα και αποφάσεις της διεθνούς κοινότητας.
Υπό αυτές τις δύσκολες συνθήκες, οι επιλογές οι δικές μας παραμένουν αναλλοίωτες. Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, έχουμε χρέος να προχωρήσουμε με σύνεση, με σταθερότητα, με ιστορική αυτογνωσία, με εθνική στρατηγική, με διεκδικητικότητα, με ενότητα. Με στόχο την επίτευξη μιας λύσης που να τερματίζει την κατοχή, να απελευθερώνει τα κατεχόμενα εδάφη μας, να επανενώνει την πατρίδα μας και να διασφαλίζει στο λαό μας βασικά και αναφαίρετα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα.
Μιας λύσης που να έχει τα εχέγγυα ότι θα αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου. Που δεν θα την απειλούν ξένες κηδεμονίες και επεμβατικά δικαιώματα τρίτων.
Οι πρόσφατες αποφάσεις του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για την περίπτωση Αποστολίδη – Όραμς, και των βρετανικών Δικαστηρίων για τις πτήσεις από το παράνομο αεροδρόμιο της Τύμπου, υπήρξαν ένα ράπισμα κατά της κατοχής, της παρανομίας, της αμφισβήτησης της κυριαρχίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και κατά της καταπάτησης των δικαιωμάτων των Κυπρίων ως Ευρωπαίων πολιτών.
Οι αποφάσεις αυτές δικαιώνουν την πλευρά μας. Δικαιώνουν τις θέσεις μας, δικαιώνουν τις προσπάθειές μας για μια λύση που να στηρίζεται χωρίς παρεκκλίσεις στο διεθνές και στο ευρωπαϊκό δίκαιο. Μια λύση που να μην αμφισβητεί και να ακυρώνει την κυριαρχία του κράτους μας, που να διασφαλίζει και να κατοχυρώνει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του λαού μας, όπως δικαιούται ο κάθε ελεύθερος και αξιοπρεπής λαός.
Εμπόδιο σε αυτή τη λύση ήταν και είναι η Τουρκία. Ας μην υπάρχει καμιά αμφιβολία γι’ αυτό. Η Τουρκία κρατά όμηρο την Κύπρο, κρατά σφικτά το χαρτί της λύσης του Κυπριακού για να το χρησιμοποιήσει όταν αυτή η κίνηση θα της αποφέρει τα μέγιστα δυνατά οφέλη. Ας μην υπάρχει, επίσης, καμιά αμφιβολία ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να συναινέσει σε λύση όσο παραμένει ανοικτή η πιθανότητα για νομιμοποίηση των κατοχικών τετελεσμένων, για ουσιαστική δηλαδή διχοτόμηση και αναγνώριση του ψευδοκράτους. Εδώ είναι και η κεντρική ουσία της δικής μας στρατηγικής. Να καταστήσουμε, μέσα από τη δική μας πολιτική τη μη λύση του Κυπριακού ασύμβατη με τους στρατηγικούς στόχους της Τουρκίας.
Σε αυτή μας τη στρατηγική, παρά το ότι είμαστε η αδύνατη πλευρά, έχουμε ισχυρά ερείσματα, τα οποία δεν πρέπει να υποτιμούμε. Πέρα από το διεθνές δίκαιο και τη διεθνή αναγνώριση της κρατικής μας υπόστασης, έχουμε σήμερα την αλληλεγγύη που δικαιούμαστε και μπορούμε να αντλήσουμε υπό την ιδιότητα μας ως πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και στο βαθμό που οι στρατηγικοί στόχοι της Τουρκίας διέρχονται και μέσα από μια δική της ευρωπαϊκή σχέση, μπορούμε να κάνουμε πολλά προς την κατεύθυνση αυτή. Ιδιαίτερα φέτος που είναι η χρονιά αξιολόγησης της ευρωπαϊκής της πορείας της Τουρκίας. Θα πρέπει να της δοθεί το μήνυμα, από την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι δεν είναι δυνατή η ομαλή εξέλιξη αυτής της πορείας χωρίς την εκπλήρωση των υποχρεώσεών της. Απέναντι στην ΕΕ και απέναντι στην Κυπριακή Δημοκρατία. Δεν μπορεί να είναι δυνατή η οποιασδήποτε μορφής ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας χωρίς τον τερματισμό της παράνομης στρατιωτικής κατοχής της Κύπρου.
Παράλληλα, κεντρικό μέρος της ευρύτερης στρατηγικής μας είναι και η στρατηγική συνομιλιών και διαπραγματεύσεων με τους Τουρκοκύπριους. Όχι ασφαλώς συνομιλιών κατ’ επίφαση, χωρίς ουσιαστική βάση και περιεχόμενο, αλλά ούτε και συνομιλιών που δεν θα τους δοθεί η ευκαιρία να προχωρήσουν. Και απαραίτητη προϋπόθεση για να προχωρήσουν οι οποιεσδήποτε συνομιλίες είναι η πολιτική βούληση, η καλή θέληση και η ειλικρίνεια.
Πολιτική βούληση καλή θέληση και ειλικρίνεια όπως επέδειξε ο Πρόεδρος Χριστόφιας απέναντι στους Τουρκοκύπριους. Σε μια έντιμη και υπεύθυνη προσπάθεια να διαμορφωθούν οι απαραίτητες προϋποθέσεις, οι οποίες θα διευκολύνουν το δρόμο για τη λύση. Προσπάθεια που, δυστυχώς, δεν βρήκε καθόλου την ανάλογη ανταπόκριση από την άλλη πλευρά.
Η μέχρι τώρα άτεγκτη τουρκική στάση, η εμμονή σε διαιρετικές θέσεις και η έλλειψη καλής θέλησης, δεν μας αφήνουν περιθώρια για να τρέφουμε ιδιαίτερη αισιοδοξία. Θέσεις και δηλώσεις όπως η ανάγκη για ύπαρξη εγγυήσεων και επεμβατικών δικαιωμάτων από την Τουρκία, η εμμονή στην παρθενογένεση και στο πρωτογενές δίκαιο, η κατάργηση του Πρωτοκόλλου 10, και άλλες πολλές απαράδεκτες δηλώσεις, καταδεικνύουν πως η τουρκική πλευρά απέχει ακόμα πολύ από του να θέλει πραγματικά λύση και τερματισμό της υφιστάμενης κατάστασης.
Αυτά, ασφαλώς, μας απογοητεύουν. Δεν καταθέτουμε όμως τα όπλα. Δεν μπορούμε να εγκαταλείψουμε τις προσπάθειες. Δεν μπορούμε να εγκαταλείψουμε τον αγώνα για απελευθέρωση και αποφυγή της οριστικής διχοτόμησης της πατρίδας μας. Δεν μπορούμε να υποβαθμίσουμε και να διαγράψουμε τις ευθύνες μας απέναντι στην ιστορία μας, απέναντι στα παιδιά μας, απέναντι στις επόμενες γενιές.
Με επίγνωση των τραγικών συνεπειών της τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης κατοχής, δεν έχουμε άλλη επιλογή. Δεν έχουμε άλλη επιλογή από του να συνεχίσουμε ενωμένοι τον αγώνα για μια ελεύθερη πατρίδα, για μια επανενωμένη Κύπρο, κοινή πατρίδα για όλους τους Κυπρίους, Ελληνοκύπριους, Τουρκοκύπριους, Αρμένιους, Μαρωνίτες και Λατίνους.
Ταυτόχρονα, δεν μπορούμε ποτέ να ξεχνάμε πως η ουσία του προβλήματος είναι η τουρκική κατοχή και η παρουσία χιλιάδων ξένων κατοχικών στρατευμάτων και παράνομων εποίκων στον τόπο μας. Και δεν νοείται λύση χωρίς τον τερματισμό της κατοχής και του εποικισμού.
Τιμώντας σήμερα την 28η Οκτωβρίου, μετουσιώνουμε τα μηνύματα και τις υποθήκες της σε βιώματα αγωνιστικά. Μετουσιώνουμε τα μηνύματα της σε αισιοδοξία και πίστη στην τελική έκβαση του αγώνα μας.
Κρατούμε το αιώνιο, διαχρονικό μήνυμα της 28ης του Οκτώβρη πως λαοί που έχουν ιστορική συνείδηση, λαοί που έχουν αρετή, λαοί που ξέρουν να αγωνίζονται για ιδανικά, όπως είναι η ελευθερία και η ειρήνη, τελικά δεν μπορεί παρά να έχουν μέλλον. Και ο λαός μας έχει ιδανικά, έχει αρχές, έχει αγωνιστικό πνεύμα. Δεν μπορεί παρά να έχει και μέλλον.