Είναι με μεγάλη χαρά που αποδέχθηκα την πρόσκληση του Δήμου Αγίου Δομετίου για να μοιραστώ μαζί σας τις σκέψεις μου και να γιορτάσω μαζί σας τη σημερινή Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας. Θα ήθελα να ευχαριστήσω το Δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο για την τιμή που μου έκαναν και να τους συγχαρώ για την πρωτοβουλία τους να διοργανώσουν τη σημερινή εκδήλωση τιμής για τη Γυναίκα.
Στις 8 του Μάρτη κάθε χρόνο γιορτάζουμε τη Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας, αναδεικνύοντας και τιμώντας με τον τρόπο αυτό τις πρώτες οργανωμένες δράσεις των γυναικών στις 8 του Μάρτη του 1857, όταν εκατοντάδες εργάτριες στα εργοστάσια υφαντουργίας και ένδυσης της Νέας Υόρκης βρήκαν το θάρρος και τη δύναμη και κατήλθαν σε απεργία, διαμαρτυρόμενες ενάντια στους χαμηλούς μισθούς, τις πολλές ώρες εργασίας και τις απάνθρωπες συνθήκες στους χώρους της εργασίας τους. Αυτό το γεγονός 154 χρόνια πριν, αλλά και πολλές άλλες κινητοποιήσεις και αγώνες γυναικών που ακολούθησαν, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και σε όλη την Ευρώπη, οδήγησε στην απόφαση να καθιερωθεί μια μέρα του χρόνου ως μέρα αφιερωμένη στα δικαιώματα της γυναίκας. Ήδη από το 1910, μετά από πρόταση της Γερμανίδας σοσιαλίστριας Κλάρας Ζέτκιν, υιοθετήθηκε απόφαση στη δεύτερη Διεθνή Διάσκεψη Εργαζόμενων Γυναικών στην Κοπεγχάγη, για την καθιέρωση μιας μέρας του χρόνου ως Διεθνούς Μέρας της Γυναίκας.
Κι’ όμως πέρασαν πολλά ακόμα χρόνια μέχρις ότου το 1975 ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών καθιέρωσε πλέον επίσημα την 8η του Μαρτίου κάθε χρόνου ως την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Έκτοτε όλα τα κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών τιμούν εκείνη την ημέρα όλες τις γυναίκες του κόσμου και τα επιτεύγματα τους.
Για πρώτη φορά μετά την ίδρυση του Διεθνούς Οργανισμού τα θέματα της ισότητας των φύλων και η πλήρης και ίση συμμετοχή των γυναικών σε όλα τα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά στρώματα της ζωής, αποτέλεσαν ένα παγκόσμιο στόχο και μια παγκόσμια συντονισμένη προσπάθεια.
Όταν μιλάμε για τα δικαιώματα των γυναικών, υπερασπιζόμαστε απλά τις αρχές και αξίες της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας. Γιατί τι άλλο μπορεί να είναι παρά υπεράσπιση της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας ο αγώνας για να αποκτήσει το 50+% του πληθυσμού της γης τα δικαιώματα του και να συμμετέχει ενεργά σε όλες τις πτυχές της ζωής της κοινωνίας;
Και όμως, παρά το ότι έχουν γίνει πολλά τις τελευταίες δεκαετίες, μέσα από τέσσερεις Παγκόσμιες Διασκέψεις για τα δικαιώματα της Γυναίκας και ισάριθμα Προγράμματα Δράσης για τα δικαιώματα της γυναίκας, ο στόχος για την πλήρη ισότητα των φύλων παραμένει ακόμα ανεκπλήρωτος. Βρισκόμαστε ήδη στην Τρίτη χιλιετία και ακόμα αγωνιζόμαστε για την εκπλήρωση της ισότητας. Είναι πραγματικά απογοητευτικό και αποκαρδιωτικό το γεγονός ότι ακόμα χρειαζόμαστε επετειακές μέρες και άλλες εκδηλώσεις όπως τη σημερινή, για να μας θυμίζουν ότι οι γυναίκες συνεχίζουν ακόμα να υφίστανται διακρίσεις σε πολλά μέρη του κόσμου και ότι οι γυναίκες σε ηγετικές θέσεις και θέσεις λήψεως αποφάσεων, δυστυχώς παραμένουν μια μικρή μειονότητα σε παγκόσμια κλίμακα.
Θα σας παρουσιάσω στη συνέχεια κάποια στατιστικά στοιχεία που θα μας βοηθήσουν, πιστεύω, να αναγνωρίσουμε εκείνους τους τομείς που η ισότητα των φύλων και η θέση των γυναικών και των κοριτσιών στον κόσμο παραμένει ακόμα ένα τεράστιο ανεπίλυτο πρόβλημα, η διαιώνιση του οποίου προκαλεί παγκόσμια βαθειά ανησυχία.
Τα δεδομένα που θα παρουσιάσω προέρχονται από την έκδοση των Ηνωμένων Εθνών «Οι Γυναίκες του Κόσμου 2010» και ενώ δείχνουν ότι έχει παρατηρηθεί αρκετή πρόοδος σε ορισμένους τομείς, όπως στην εγγραφή των κοριτσιών στα σχολεία, στην υγεία και στην συμμετοχή στην απασχόληση και την οικονομία, η έκθεση επισημαίνει ότι παραμένουν πολλά ακόμα να γίνουν για να κλείσει το χάσμα μεταξύ των δύο φύλων σε κρίσιμους τομείς όπως η πολιτική ισχύς, η λήψη αποφάσεων και η βία εναντίον των γυναικών.
Ας δούμε όμως ορισμένα από τα στατιστικά αυτά στοιχεία που θα μας δώσουν την εικόνα του πού βρίσκεται σήμερα το θέμα της ισότητας των φύλων σε παγκόσμια κλίμακα και όχι μόνο μέσα από τα στενά όρια της δικής μας χώρας. Θα πρέπει βέβαια νοερά να αφήσουμε τη σκέψη να ταξιδέψει σε όλο τον πλανήτη, σε όλες τις ηπείρους και στις χώρες τόσο του εύπορου και αναπτυγμένου βορρά, όσο και στις χώρες του αναπτυσσόμενου νότου με τα πολλαπλά προβλήματα της φτώχιας, των επιδημιών, των εθνικών συγκρούσεων, των μαζικών μετακινήσεων προσφύγων και των απάνθρωπων συνθηκών διαβίωσης.
Πρώτα ας δούμε τα στοιχεία για την εκπαίδευση:
· Τα δύο τρίτα από τα 774 εκατομμύρια των ενηλίκων αναλφάβητων στον κόσμο είναι γυναίκες- το ίδιο ποσοστό που υπήρχε τα τελευταία 20 χρόνια.
· Το ποσοστό του αλφαβητισμού μεταξύ των νέων παγκόσμια έχει αυξηθεί στα 89%, ενώ το χάρμα μεταξύ των φύλων έχει μειωθεί στις 5 εκατοστιαίες μονάδες.
· Το χάσμα μεταξύ του ποσοστού ένταξης κοριτσιών και αγοριών στην δημοτική εκπαίδευση έχει κλείσει στις περισσότερες χώρες, όμως σε ορισμένες ο στόχος της πλήρους ισότητας στον τομέα αυτό παραμένει ακόμα απόμακρος.
· 72 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας 6-12 ετών δεν παρακολουθούν σχολείο, από τα οποία πάνω από 39 εκατομμύρια ή 54 % είναι κορίτσια.
· Η υπεροχή των ανδρών όσο αφορά το ποσοστό συμμετοχής τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, έχει ανατραπεί παγκόσμια και οι όποιες διαφορές που υπάρχουν ευνοούν τις γυναίκες, εκτός από περιοχές της Υποσαχάριας Αφρικής και της Νότιας και Δυτικής Ασίας.
· Οι γυναίκες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση συνεχίζουν να μην αντιπροσωπεύονται ικανοποιητικά στους κλάδους των επιστημών και της μηχανικής, ενώ υπερέχουν σε αριθμούς στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας, των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών και των τεχνών.
· Παγκόσμια, οι γυναίκες αποτελούν λίγο περισσότερο από το ένα τέταρτο όλων των επιστημόνων ερευνητών, ποσοστό που καταδεικνύει μια σημαντική αύξηση αλλά πολύ απέχει από την πλήρη ισοτιμία
· Η χρήση και η πρόσβαση στο διαδίκτυο έχει αυξηθεί ραγδαία την τελευταία δεκαετία, στενεύοντας την ψηφιακή απόσταση μεταξύ των φύλων, όμως στις περισσότερες χώρες οι γυναίκες ακόμα δεν έχουν τα ίδια επίπεδα προσβασιμότητας που έχουν οι άντρες.
Όσο αφορά την βία εναντίον των γυναικών τα στατιστικά στοιχεία είναι ακόμα πιο αποθαρρυντικά:
· Η βία εναντίον των γυναικών αποτελεί ένα οικουμενικό φαινόμενο.
· Οι γυναίκες υπόκεινται σε διάφορες μορφές βίας, όπως η φυσική βία, η σεξουαλική, η ψυχολογική και η οικονομική βία , τόσο μέσα όσο και έξω από την οικογένεια. Έχει υπολογισθεί ότι μέχρι και 70% των γυναικών παγκόσμια έχουν πέσει θύματα βίας κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
· Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας έχει υπολογίσει ότι περισσότερο από το 43 % των ατόμων που είναι θύματα διασυνοριακής εμπορίας προσώπων, χρησιμοποιούνται με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση, από τα οποία το 98% είναι γυναίκες και κορίτσια.
· Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων, η πιο απάνθρωπη και επικίνδυνη μαζική διαιώνιση της βίας εναντίον των γυναικών, παρουσιάζει μια ελάχιστη μείωση. Όμως σε πολλές χώρες το ποσοστό των γυναικών ηλικίας 15-49 ετών που υπέστησαν ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων παραμένει εξαιρετικά υψηλό και σε μερικές περιπτώσεις φτάνει το 100%. Αξίζει να σημειωθεί ότι 100 έως 140 περίπου εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια που ζουν σήμερα, έχουν υποστεί την φρικιαστική αυτή πρακτική και κάθε χρόνο 4 περίπου εκατομμύρια είναι εκτεθειμένα στον κίνδυνο.
· Σε πολλές περιοχές του κόσμου ορισμένες βαθειά ριζωμένες παραδόσεις λειτουργούν ως τεράστιοι μοχλοί πίεσης μέσα από την οικογένεια και την ευρύτερη κοινωνία εξαναγκάζοντας τις γυναίκες να αποδεχθούν την κακοποίηση.
Όσο αφορά την εργασία:
· Παγκόσμια, η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας παραμένει σταθερή τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Το χάσμα των φύλων στην απασχόληση παραμένει σημαντικό σε όλες τις ηλικίες εκτός από τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής.
· Η ευάλωτη και ασταθής απασχόληση επικρατεί ακόμα σε πολλές χώρες της Αφρικής και της Ασίας, κυρίως μεταξύ των γυναικών.
· Ο επαγγελματικός διαχωρισμός και το χάσμα αμοιβών συνεχίζει να υπάρχει σε όλες τις χώρες του κόσμου.
· Οι γυναίκες εργάζονται τουλάχιστο διπλάσιο χρόνο από ότι οι άνδρες σε οικιακή εργασία και όταν υπολογίζεται όλη η εργασία, αμειβομένη ή απλήρωτη, οι γυναίκες εργάζονται πολύ περισσότερες ώρες από τους άνδρες.
Όμως το πιο μεγάλο χάσμα παρατηρείται στις θέσεις λήψεως αποφάσεων:
· Το να γίνει μια γυναίκα Αρχηγός Κράτους ή Αρχηγός Κυβέρνησης παραμένει ακόμα αρκετά ασύλληπτος στόχος για τις γυναίκες σε ολόκληρο τον πλανήτη, με μόνο 18 γυναίκες στον κόσμο να κατέχουν σήμερα μια από τα δύο Ανώτατα Πολιτειακά Αξιώματα. Πιο συγκεκριμένα μόνο 7 από τους 150 εκλεγμένους Αρχηγούς Κρατών στον κόσμο είναι γυναίκες, και μόνο 11 από τους 192 Αρχηγούς Κυβερνήσεων είναι γυναίκες.
· Μόνο σε 23 χώρες στον κόσμο οι γυναίκες αποτελούν μια σημαντική καθοριστική μάζα, δηλαδή πέραν του 30%, στα κοινοβούλια των χωρών τους.
· Κατά μέσο όρο παγκόσμια μόνο μία σε κάθε έξι υπουργούς είναι γυναίκα.
· Οι γυναίκες βρίσκονται πολύ πίσω όσο αφορά την αντιπροσώπευση τους σε θέσεις λήψεως αποφάσεων σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης.
· Στον ιδιωτικό τομέα, οι γυναίκες συνεχίζουν να έχουν σοβαρά ελλείμματα αντιπροσώπευσης στα ανώτατα επίπεδα λήψεως αποφάσεων.
· Μόνο 13 από τις 500 μεγαλύτερες επιχειρήσεις στον κόσμο έχουν γυναίκα ως Πρόεδρο.
Θα μπορούσα να συνεχίσω με παρόμοια στατιστικά στοιχεία τα οποία μας προσγειώνουν στις δυσάρεστες πραγματικότητες που υπάρχουν ακόμα, όμως πιστεύω δεν χρειάζεται άλλο να σας πείσω ότι αν οι γυναίκες δεν μοιραστούν την εξουσία σε ίση βάση με τους άνδρες, στην οικογένεια ή στην ευρύτερη κοινωνία και αν οι γυναίκες δεν έχουν ίσες ευκαιρίες με τους άνδρες για να συμμετέχουν ενεργά στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή των χωρών τους και διεθνώς, η δημοκρατία και οι δημοκρατικές αξίες θα συνεχίσουν να πλήττονται. Ας μη ξεχνάμε ότι η πραγματική έννοια της δημοκρατίας είναι η απόκτηση δύναμης από το λαό, ανδρών και γυναικών εξίσου.
Προτού καταλήξω θα ήθελα να πω δυο λόγια για το πού βρισκόμαστε στην Κύπρο σε αυτά τα θέματα σε σύγκριση με τους εταίρους μας στην ΕΕ, έτσι για να έχουμε την αίσθηση της προοπτικής και να βλέπουμε και τις βέλτιστες πρακτικές άλλων χωρών. Τα στοιχεία προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και είναι για τα έτη 2009 και 2010.
Στον τομέα της απασχόλησης η Κύπρος έχει την 9η καλύτερη θέση όσο αφορά την απασχόληση γυναικών ηλικίας 20-64 χρόνων με ποσοστό 68.1% και καλύτερη επίδοση την Σουηδία με 75.7%. Η Μάλτα κατέχει την χειρότερη θέση με 39.8%. Ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 62.5%.
Στον τομέα του χάσματος αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών, παρόλο ότι έχει γίνει σημαντική βελτίωση τα τελευταία χρόνια, εντούτοις η Κύπρος (και μιλούμε βέβαια για τον ιδιωτικό τομέα) κατέχει την 6η χειρότερη θέση με 21.8%. Ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 17.8% ενώ η χειρότερη επίδοση είναι αυτή της Τσεχίας με 26.2% και καλύτερη της Ιταλίας με μόνο 4.9%.
Στον τομέα της εκπαίδευσης και ιδιαίτερα με κριτήριο την εκπλήρωση των Λυκειακών σπουδών και παίρνοντας ως ηλικιακή ομάδα κορίτσια ηλικίας 20-24 χρόνων, η Κύπρος κατέχει την 7η καλύτερη θέση με 90.2%. Ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 81.4% και την καλύτερη θέση κατέχει η Σλοβακία με 94% ενώ την χειρότερη η Μάλτα με 56.7%.
Η Κύπρος κατέχει επίσης μια πολύ καλή θέση όσο αφορά τη συμμετοχή της γυναίκας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με 61.6% , υπερβαίνοντας τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 59.5%. Η καλύτερη επίδοση είναι αυτή της Λετονίας με ποσοστό συμμετοχής γυναικών να φθάνει το 71.5%, ενώ χειρότερη απόδοση είναι του Λουξεμβούργου με 49.4%.
Στον τομέα της λήψης αποφάσεων στον οικονομικό τομέα και συγκεκριμένα όσο αφορά τον αριθμό γυναικών στα διοικητικά συμβούλια μεγάλων εταιρειών, η Κύπρος δυστυχώς κατέχει την χειρότερη θέση με μόνο ένα ποσοστό 3% των μελών να είναι γυναίκες. Ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 11%, ενώ της καλύτερη θέσει κατέχει η Σουηδία με 27%.
Ένας τομέας που επίσης δεν τα πάμε καλά είναι και η συμμετοχή των γυναικών στις θέσεις λήψης πολιτικών αποφάσεων. Εδώ θα δούμε πρώτα το ποσοστό γυναικών στα εθνικά κοινοβούλια των κρατών μελών, όπου η Κύπρος κατέχει την 5η χειρότερη θέση με 13% γυναίκες στην Βουλή, ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 24%. Τα σκήπτρα της μεγαλύτερης συμμετοχής έχει η Σουηδία με 46%, ακολουθούμενη από την Ολλανδία με 41% και την Φιλανδία με 40%. Την χειρότερη θέση κατέχει η Μάλτα με 9%. Όσο αφορά τη συμμετοχή των γυναικών σε υπουργικά αξιώματα στις κυβερνήσεις των κρατών μελών, η Κύπρος έχει ποσοστό 17%. Ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 27% ενώ τα σκήπτρα της καλύτερης επίδοσης κατέχει η Φινλανδία με ποσοστό 55% γυναίκες στο Φιλανδικό Υπουργικό Συμβούλιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι Πρόεδρος και Πρωθυπουργός της Φινλανδίας είναι γυναίκες. Την χειρότερη θέση στην ΕΕ κατέχουν η Τσεχία και Ουγγαρία με μηδενική συμμετοχή γυναικών στην κυβέρνηση.
Μετά από όλα αυτά τα στατιστικά, που ελπίζω να μην σας κούρασαν, θα ήθελα να καταλήξω με κάποιες γενικότερες σκέψεις, ολοκληρώνοντας το μήνυμα που θέλω να αφήσω μαζί σας απόψε.
Έχει λεχθεί και ορθά μάλιστα, ότι «τις περισσότερες φορές οι γυναίκες στρώνουν το τραπέζι, καθαρίζουν το τραπέζι, αλλά δεν έχουν θέση ή λόγο στο τραπέζι όταν παίρνονται οι σοβαρές αποφάσεις». Αυτό είναι κυρίως αλήθεια όσο αφορά τις αποφάσεις που υιοθετούνται για θέματα παγκόσμιας ειρήνης και ασφάλειας, από τις οποίες αποφάσεις οι γυναίκες είναι σχεδόν εντελώς απούσες. Κι’ όμως, οι γυναίκες μπορούν να διαδραματίσουν ένα σημαντικό ρόλο τόσο στις προσπάθειες για επίτευξη, αλλά και για διατήρηση της ειρήνης, καθώς και στις προσπάθειες εμπέδωσης της ασφάλειας και της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής προόδου και σταθερότητας μετά από εμπόλεμες συγκρούσεις.
Οι Κύπριες γυναίκες και άνδρες, που ζούμε σε μια διαιρεμένη και ημικατεχόμενη πατρίδα, είμαστε αποφασισμένοι να διαδραματίσουμε αυτό το ρόλο για να κτίσουμε γέφυρες ειρήνης και συμφιλίωσης. Είμαστε αποφασισμένοι να εργαστούμε σκληρά για να επανενώσουμε την πατρίδα μας και να δημιουργήσουμε το περιβάλλον εκείνο όπου τα παιδιά μας και οι μελλοντικές γενιές Κυπρίων θα ζουν ειρηνικά, σε συνθήκες ασφάλειας και ευημερίας και προόδου για όλους τους κατοίκους, ανεξάρτητα από φύλο, φυλή και θρησκεία.
Εκφράζοντας για μια ακόμα φορά τις ευχαριστίες μου για τη δυνατότητα που μου δώσατε να μοιραστώ μαζί σας τις σκέψεις μου, εύχομαι να μπορέσουμε όλοι να πολλαπλασιάσουμε τις προσπάθειες μας μέχρι ότου ο παγκόσμιος στόχος για την πλήρη ισότητα των φύλων σε όλους τους τομείς εκπληρωθεί. Μέχρις ότου οι στόχοι μας ως πολίτες του κόσμου για μια πιο ανθρώπινη κοινωνία, για ένα πιο ειρηνικό κόσμο και για ένα πιο ασφαλές περιβάλλον για να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας γίνουν πραγματικότητα. Αυτές οι επιδιώξεις αποτελούν ταυτόχρονα και τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τις ευρύτερες παγκόσμιες προκλήσεις για την εξάλειψη της φτώχιας, την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης και την οικοδόμηση μιας διαρκούς ειρήνης, δημοκρατίας και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ολόκληρο τον κόσμο.